Nuôi ong lấy mật đã tạo một nguồn thu đáng kể cho nhiều hộ nông dân. Tuy nhiên, muốn nuôi ong phải tìm được nguồn giống tốt và đòi hỏi phải có sự đầu tư. Xin giới thiệu với bà con một số kinh nghiệm bắt ong trong tự nhiên về nuôi mà không tốn công sức và chi phí.
Ong mật chúa là gì? Cách nhận biết ong chúa
Ong mật chúa (Apis mellifera) là một loài ong mật phổ biến và được nuôi trồng rộng rãi trên khắp thế giới, bao gồm cả Việt Nam. Đây là loài ong mật có kích thước lớn, thân hình màu nâu và vằn vàng trên bụng. Ong mật chúa được chú trọng nuôi để thu hoạch mật ong và làm việc theo hình thức đàn ông.
Để nhận biết ong mật chúa, bạn có thể chú ý các đặc điểm sau:
- Kích thước: Ong mật chúa lớn hơn so với các loài ong mật khác, có kích thước trung bình từ 12mm đến 20mm.
- Màu sắc: Thân hình ong mật chúa có màu nâu đậm hoặc nâu nhạt, và trên bụng có các vằn màu vàng hoặc nâu sáng.
- Hành vi: Ong mật chúa thường bay một cách tự tin và nhanh nhẹn. Chúng tập trung vào việc thu nectar và phấn hoa để sản xuất mật ong.
- Xếp hạng xã hội: Ong mật chúa có hệ thống xếp hạng xã hội phức tạp, với ong mật chúa làm nhiệm vụ đàn ông và các ong công và ong thợ làm việc theo chỉ thị của ong mật chúa.
Để xác định chính xác loại ong mật chúa, bạn có thể tham khảo sự giúp đỡ từ những chuyên gia hoặc người có kinh nghiệm trong nuôi ong.
Ong chúa được sinh ra như thế nào?
Ong chúa, hay còn gọi là nữ hoàng ong, được sinh ra thông qua quá trình đặc biệt trong tổ ong. Quá trình này bắt đầu khi ong mật chúa thức dậy từ trạng thái ấu trùng.
- Quá trình ấu trùng: Ong mật chúa được nuôi dưỡng bằng sữa ong chúa, một loại thức ăn giàu dinh dưỡng và được tạo ra bởi ong thợ. Sữa ong chúa chứa các chất dinh dưỡng và hormone đặc biệt, làm cho ấu trùng phát triển thành ong mật chúa.
- Quá trình phát triển: Ấu trùng ong mật chúa được nuôi trong các tảng sáp đặc biệt có kích thước lớn hơn so với ấu trùng của ong công và ong thợ. Trong thời gian này, ong mật chúa tiếp tục phát triển và phân nhánh thành một cá thể trưởng thành.
- Trưởng thành: Khi ong mật chúa trưởng thành, nó sẽ tiến hành quá trình giao phối với các ong đực từ các tổ ong khác. Sau đó, nó trở lại tổ ong và bắt đầu đẻ trứng để sinh sản và duy trì sự phát triển của tổ ong.
Ong chúa đóng vai trò quan trọng trong quá trình sinh sản và duy trì đàn ong mật. Nó được nuôi dưỡng đặc biệt và có sự phát triển và chức năng khác biệt so với các thành viên khác trong tổ ong
Cách bắt ong chúa về nuôi
Bắt bằng hánh ong Là biện pháp đặt các thùng, đõ ở những nơi thích hợp để ong tự về làm tổ. Ở các tỉnh miền Bắc, tháng 10-12 là mùa ong di cư từ vùng núi cao về vùng đồi thấp, tháng 3-4 là mùa ong chia đàn, ong thường tìm nơi thích hợp để làm tổ. Chuẩn bị đõ ong phải được dọn sạch sẽ, kín và khô ráo, dùng sáp ong đun chảy đổ vào đõ để có mùi thơm hấp dẫn ong mau về hơn. Có thể treo đõ xung quanh nhà hoặc đặt dưới gốc cây to (cây to độc lập) ở trong rừng hoặc ở một số vách đá nơi có ong soi nhiều. Khi ong đã về đõ thì mang về nhà nuôi.
Bắt ong bay Khi phát hiện thấy đàn ong bay thấp ngang qua, ta tung đất cát, ném quần áo hoặc té nước vào đám ong làm chúng hạ thấp độ cao, chờ ong đậu vào cành cây, bắt ong vào nón (chuyên dùng bắt ong) để vào chỗ tối, mát mẻ. Chiều tối chuẩn bị một thùng sạch, một ván ngăn, một cầu bánh tổ mới có đủ mật, phấn, ổn định ong vào thùng đặt nơi thích hợp, cho ong ăn thêm (pha thêm ít mật ong). Nếu không có bánh tổ viện thì nhốt chúa vài ngày, theo dõi thấy ong thợ lấy phấn về thì thả chúa ra.
Bắt ong trong hốc cây, hốc đá Khi phát hiện thấy tổ ong trong hốc cây, hốc đá dùng rìu búa mở rộng cửa tổ. Dùng khói phun nhẹ vào tổ đểong dạt vào một góc, cắt lấy bánh tổ, bốc ong vào mũ lưới hoặc áo, khăn. Nếu tổ nằm ở vị trí sâu trong hốc cây to hoặc vách đá không bắt được, dùng đất ướt trát bịt kín cửa tổ và các khe hở lại. Sau 2-3 ngày đến mở lỗ tổ,ong sẽ tuôn ra, dùng nón bắt ong bay hứng lấy. Cũng có thể thổi băng phiến vào rồi nút chặt cửa tổ 10-15 phút, khi mở cửa tổ ong sẽ tuôn ra và bắt vào nón. Hoặc bịt kín các khe hở nơi ong ra vào, lấy một ống nứa nhỏ cắm vào lỗ tổ ong, trát đất xung quanh. Ong ra được nhưng không vào được và đậu ở ngoài khu vực cửa tổ, ta sẽ bắt quân. Khi mang về nhà, rũ ong vào thùng. Bánh tổ được cắt bớt phần mật, phần con được buộc vào thanh xà hoặc khung cầu dây thép. Tối cho ong ăn thêm. Khoảng 3 ngày sau kiểm tra, nếu thấy ong đã gắn bánh tổ vào khung cầu hoặc xà cầu, cởi dây buộc ra. Lưu ý, nên bắt từng đàn một đến khi ong đi làm ổn định mới bắt đàn khác.
Bắt ong soi đõ Bắt ong soi đõ (ong trinh sát) là bắt ong thợ có nhiệm vụ tìm nơi thích hợp rồi báo cho cả đàn bay tới xây tổ (tháng 11-12 ở những nơi có nguồn giống ong tự nhiên có nhiều ong soi đõ). Ong soi đõ thường bay dọc theo cột, vách nhà từ trên xuống dưới hoặc từ dưới lên trên, ong bay chậm, đôi chân thứ 3 buông thõng xuống, khi bay phát ra các âm thanh to hơn các ong khác. Khi bắt, dùng vợt may bằng vải sô có cần để bắt, không nên dùng tay vì dễ làm chết ong. Bắt được ong soi nhẹ nhàng thả ong qua cửa tổ vào trong thùng đã chuẩn bị tốt (khô sạch, thơm mùi sáp) rồi đậy nút cửa tổ lại chừng 10-20 phút, rồi thả ong ra. Sau một vài giờ đàn ong có thể kéo nhau về tổ. Dùng đõ mồi làm bằng gỗ mít bắtong soi là tốt nhất. Đõ mồi có chiều dài 40-45cm, rộng 20cm. Mặt trước có lỗ cho ong ra vào, mặt sau có cửa và có nắp đậy để kiểm tra, kích thước cửa 10x25cm để khi ong về lấy ong ra dễ dàng. Trên nóc đõ làm gồ gề để ong xây bánh tổ được chắc. Chú ý đàn hánh ong cuối cùng nên để nuôi trong đõ cho đõ ong luôn được khô và thơm mùi ong, để sang năm hánh tiếp dễ dàng hơn.
